Czym charakteryzują się typowe góralskie chaty?

Tradycyjne chaty góralskie, szczególnie na Podhalu są jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli tego regionu. Wyróżniają się unikatową architekturą, bogatymi zdobieniami i funkcjonalnością, która pozwalała przetrwać w trudnych warunkach górskiego klimatu. W tym artykule przyjrzymy się charakterystycznym cechom góralskich chat w okolicach Zakopanego, ich funkcjom i  materiałom używanym do ich budowy.

Architektura i konstrukcja góralskich chat

Podstawowym elementem konstrukcyjnym góralskich chat jest drewno, które było łatwo dostępne na terenie Podhala. Budynki te charakteryzują się prostokątnym zarysem oraz stromym dachem, który pozwalał na szybkie spływanie wody i śniegu. Cechą charakterystyczną góralskich chat była ich dwufunkcyjność – część mieszkalna zwana "izbą" oraz część gospodarcza "stajnią" były połączone pod jednym dachem. W izbie znajdowały się sypialnie, kuchnia i miejsce do wspólnego spędzania czasu, natomiast w stajni przechowywano zwierzęta oraz narzędzia rolnicze. Wnętrza chat zdobione były rzeźbami, malowidłami oraz haftowanymi tekstyliami. W centralnym miejscu izby znajdował się duży piec kaflowy, który służył zarówno do gotowania, jak i ogrzewania pomieszczeń.

Materiały używane do budowy chat

Jak wspomniano wcześniej, głównym materiałem używanym do budowy góralskich chat było drewno. Najczęściej stosowanym gatunkiem drzewa była jodła, która charakteryzuje się dużą wytrzymałością na wilgoć i odkształcenia. Do konstrukcji ścian używano bali, które łączono ze sobą za pomocą specjalnych zamków zwanych "jaskółczym ogonem" lub "łącznikami na obło". Dachy pokrywano gontem drewnianym wykonanym z modrzewia lub jodły. Alternatywnie stosowano także słomę, która była tańszym i łatwiej dostępnym materiałem. W przypadku podmurówki stosowano kamień, który zapewniał stabilność konstrukcji oraz izolację od wilgoci. Warto dodać, że kamienne podmurówki były również elementem dekoracyjnym chaty, często zdobionym rzeźbami czy malowidłami. Tradycje te na szczęście podtrzymywane są do dzisiaj i można je dostrzec we współczesnym budownictwie. Dobrym przykładem są Góralskie domki Zakopane Kościelisko Nydala Rustic z widokiem na Czerwone Wierchy i Giewont, wybudowane w typowo podhalańskim stylu.

Funkcje góralskich chat

Tradycyjne chaty góralskie pełniły wiele funkcji, związanych zarówno z codziennym życiem mieszkańców, jak i ich pracą. Jak już wspomniano, w jednym budynku łączono część mieszkalną z częścią gospodarczą. W ten sposób oszczędzano miejsce oraz ułatwiano codzienne prace związane z utrzymaniem domu i gospodarstwa. W izbie odbywały się spotkania rodzinne, święta oraz ważne uroczystości. Była to również przestrzeń do pracy – kobiety zajmowały się tkaniem, szyciem i haftowaniem, natomiast mężczyźni pracowali przy drewnie czy naprawie narzędzi.